Μετάφραση: Giasemina Chatzopoulou, 03 Οκτωβρίου 2023.
Η βιομηχανία της “γρήγορης μόδας”, η οποία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος κλάδος που μολύνει τον πλανήτη, παρουσιάζει σημαντική αύξηση στη χρήση χημικών στοιχείων τα οποία βλάπτουν τόσο την υγεία όσο και την φύση. Επιπρόσθετα, ο κλάδος αυτός καταναλώνει καταστροφικές ποσότητες νερού. Η παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία της μόδας τόνιζε πάντα ότι δεν χρειάζεται να λαμβάνουμε υπόψη την ευκολία πρόσβασης σε “φθηνά” προϊόντα, πνευματικά δικαιώματα, διαδικασίες σχεδιασμού κ.ο.κ. Έτσι, δυστυχώς, αγνοούμε γενικά το τι και ποιος “θυσιάζεται” για την παραγωγή των ρούχων μας.
Τα στοιχεία που συνθέτουν την σημερινή βιομηχανία της μόδας “συνεισφέρουν” δισεκατομμύρια δολάρια στο παγκόσμιο Α.Ε.Π. Η αγοραία αξία της βιομηχανίας μόδας στη Λατινική Αμερική ανέρχεται σε 160 δισεκατομμύρια δολάρια και καλύπτει σχεδόν το 10% της παγκόσμιας αγοράς της βιομηχανίας μόδας. Αναφορικά, η Βραζιλία και το Μεξικό αποτελούν τις κύριες αγορές μόδας μεταξύ των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Η Κολομβία και το Περού είναι οι δύο χώρες της Λατινικής Αμερικής που αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στον συγκεκριμένο βιομηχανικό κλάδο.
Από την άλλη, η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα σε αυτόν τον τομέα. Για παράδειγμα, η έλλειψη ενσωμάτωσης των περιφερειακών αλυσίδων αξίας και το γεγονός ότι η χρήση πρακτικών γρήγορης μόδας από τις ‘μεγάλες μάρκες’ προκαλεί αποψίλωση, ειδικά στο Τροπικό Δάσος του Αμαζονίου, είναι μερικά από τα προβλήματα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τόσο οι καταναλωτές όσο και οι παραγωγοί θα πρέπει να επιλέγουν προϊόντα κατασκευασμένα από τοπικά και φυσικά συστατικά, ώστε να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα. Επιπλέον, η αξία των τοπικών ταυτοτήτων και πολιτισμών θα πρέπει να αναγνωρίζεται και να λαμβάνεται υπόψη με ανοιχτό μυαλό και συμπεριληπτική προοπτική. Συνεπώς, πρέπει να αναπτύξουμε μοντέλα βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης.
Σε σύγκριση με άλλες χώρες, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες για την προώθηση της βιώσιμης μόδας λόγω της παράδοσής τους στη χρήση υψηλής ποιότητας και 100% φυσικών πρώτων υλών για τα υφάσματά τους (όπως οι ίνες καμηλιδών). Συνεπώς, διαθέτουν βιώσιμα και βιοδιασπώμενα υλικά τα οποία μπορούν να προσαρμοστούν στην αναπτυγμένη τεχνολογία. Ταυτόχρονα, τα υφάσματά τους διακρίνονται από φυσικά στοιχεία και πολιτισμικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι μοναδικά στη Λατινική Αμερική. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της σημερινής τοπικής οικονομίας της Λατινικής Αμερικής.
Ιστορικά, τα έθνη της Λατινικής Αμερικής έχουν μια πλούσια παράδοση στην κατασκευή και το πλέξιμο υφασμάτων. Μάλιστα, η βιομηχανία μόδας της Λατινικής Αμερικής παρουσιάζει σημαντική αύξηση σε σύγκριση με την καταστροφική βιομηχανία γρήγορης μόδας. Ο κυριότερος λόγος γι’ αυτό είναι οι παραδοσιακές δυναμικές παραγωγής, η αφοσίωση των ντόπιων και αυτόχθονων πληθυσμών στην φιλική για το περιβάλλον παραγωγή και η ύπαρξη κλωστοϋφαντουργικών συνεταιρισμών. Φυσικά, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να μην παραβλέψουμε ένα κρίσιμο σημείο εδώ: όταν αγοράζουμε ένα προϊόν μόδας το οποίο έχει κατασκευαστεί στη Λατινική Αμερική με πρακτικές φιλικές στο περιβάλλον, στην ουσία υποστηρίζουμε μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες μάλιστα, ανήκουν (γενικά) σε γυναίκες. Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο, αντιτιθέμεθα στην εργατική εκμετάλλευση και τις καταστροφικές για το περιβάλλον πρακτικές που χαρακτηρίζουν την βιομηχανία γρήγορης μόδας.
Πολλές ετικέτες μόδας στη Λατινική Αμερική είναι πιστοποιημένες ως Fair Trade (Δίκαιο Εμπόριο-πιστοποίηση που εγγυάται ότι κανένας εργαζόμενος δεν γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης), GOTS (Παγκόσμιο Πρότυπο Βιολογικών Κλωστοϋφαντουργικών Προϊόντων- το οποίο ρυθμίζει τη διαδικασία καλλιέργειας και επεξεργασίας οργανικού βαμβακιού) ή ως Certified Wildlife Friendly Fibers (Ίνες Φιλικές προς την Άγρια Ζωή). Η πρόσβαση σε τέτοιες πιστοποιήσεις έχει αρχίσει να γίνεται πιο διαδεδομένη μεταξύ των τοπικών παραγωγών. Οι τοπικοί κατασκευαστές προσπαθούν να συνεχίσουν τις τεχνικές κατασκευής υφασμάτων, φυσικής βαφής, ύφανσης και πλεξίματος των προγόνων τους, με χαμηλούς προϋπολογισμούς και συμπεριλαμβάνοντας παραδόσεις που έχουν διδαχθεί και περαστεί από γενιά σε γενιά. Με την αγορά υφασμάτων από αυτούς τους κατασκευαστές, αποκτούμε προϊόντα αργής μόδας τα οποία είναι μοναδικής και εξαιρετικής ποιότητας και θα διαρκέσουν για όσο τα χρησιμοποιούμε. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε επίσης την ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά τον πολιτισμό που διαδόθηκε από γενιά σε γενιά εδώ και χιλιάδες χρόνια. Τέλος, με την αγορά των προϊόντων τους που πληρούν ορισμένες πιστοποιήσεις και πρότυπα βιωσιμότητας, μπορούμε να συνεισφέρουμε στο να βρουν οι παραγωγοί ευκαιρίες για χρηματοδότηση της παραγωγής τους.
Τι είναι τα βιώσιμα Λατινοαμερικανικά κλωστοϋφαντουργικά υλικά;
Τα βιώσιμα Λατινοαμερικανικά κλωστοϋφαντουργικά υλικά, στα οποία περιλαμβάνονται και η υψηλότερη ποιότητα βαμβακιού pima και merino, και το πιο ακριβό ύφασμα στον κόσμο, η vicuña, χρησιμοποιούνται σχεδόν από όλους τους αυτόχθονες και ντόπιους πληθυσμούς στην κλωστοϋφαντουργική παραγωγή. Ταυτόχρονα, πολλές οικολογικές μάρκες μόδας της Λατινικής Αμερικής που παράγονται μαζικά προτιμούν επίσης αυτά τα βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά υλικά τα οποία είναι φιλικά προς το περιβάλλον και βιοδιασπώμενα.
Ένα παράδειγμα τέτοιων υλικών είναι το "fique" (“φίκι”), το οποίο είναι μοναδικό στην Κολομβία και χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την κατασκευή σχοινιών και τσαντών. Αυτά τα προϊόντα είναι κατασκευασμένα με πρακτικές αργής μόδας και είναι εξ ολοκλήρου χειροποίητα, ανάλογα με τις αρχαίες παραδόσεις κάθε πολιτισμού.
Ένα ακόμη παράδειγμα είναι το “Chusquea quila” (“τσουσκέα κίλα”), ένα είδος βοτάνου που φύεται στο δάσος Valdivian στη Χιλή και ανήκει στην υποοικογένεια των μπαμπού. Δεδομένου ότι το δάσος αυτό εκτείνεται και στην Αργεντινή, το φυτό αυτό βρίσκεται επίσης στις παραμεθόριες δασικές περιοχές της Αργεντινής. Χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για ιατρικούς σκοπούς, όμως, χάρη στην στερεά δομή του, το "Chusquea quila" χρησιμοποιείται και στην κλωστοϋφαντουργία.
Επιπρόσθετα, το μαλλί από Αιγοκάμηλο ή Αλπακά, το οποίο προτιμάται στη βιομηχανία μόδας της Λατινικής Αμερικής, επιτρέπεται μόνο εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που τίθενται με βάση το Responsible Alpaca Standard (RAS) (Υπεύθυνες Προδιαγραφές Αλπακά). Χάρη σε αυτή τη ρύθμιση, εγγυάται και η ευημερία των αλπάκας. Τέλος, στα υλικά αυτά περιλαμβάνεται και το μαλλί από πρόβατα ελευθέρας βοσκής στην Παταγονία και στις Άνδεις. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το πρώτο μαλλί πιστοποιημένο ως ασφαλές για την άγρια ζωή προέρχεται από την Λατινική Αμερική.
Τεχνικές Βαφής Plant-Based (Φυτικής Προέλευσης)
Δεδομένου ότι η βιομηχανία αργής μόδας στη Λατινική Αμερική βασίζεται σε παραδοσιακές πρακτικές, γίνεται κατανοητό ότι δεν χρησιμοποιούνται στην παραγωγή χημικά που βλάπτουν την φύση. Για παράδειγμα, ο χρωματισμός των υφασμάτων γίνεται με την χρήση φυσικών χρωστικών. Η συγκεκριμένη πρακτική έχει διδαχθεί και περαστεί από γενιά σε γενιά επί χιλιάδες χρόνια και έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα.
Οι φυσικές χρωστικές που προέρχονται από φυτά, όπως το tara, ο κουρκουμάς, το λάχανο, το παντζάρι, το achancaray, προτιμώνται για τον χρωματισμό των υφασμάτων (κάτι που συναντάται συχνά στο Περού). Αυτές οι τεχνικές είναι γενικά vegan. Παρόλα αυτά, στη παραγωγή φυσικών χρωμάτων χρησιμοποιούνται και έντομα, όπως το cochineal (κοτσινεάλ). Σε κάθε περίπτωση, οι παραδοσιακές μικρές επιχειρήσεις και οι οικολογικές Λατινοαμερικάνικες μάρκες μόδας μαζικής παραγωγής συνεχίζουν να διατηρούν και να χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνικές. Με αυτόν τον τρόπο, η ευαισθητοποίηση για την προστασία του περιβάλλοντος αυξάνεται χάρη στην οικολογική στάση που επιδεικνύεται, παρά την εξακολούθηση χρήσης συνθετικών χημικών στοιχείων, απειλητικών για την υγεία όλων των έμβιων όντων.
Είναι κρίσιμο για τους αυτόχθονες πληθυσμούς να μην μολύνεται το περιβάλλον και κατ’ επέκταση η ‘μητέρα φύση’ για να μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν σε αρμονία με την φύση. Παρόλα αυτά, στη σημερινή εποχή, οι κοινότητες των αυτοχθόνων, οι οποίες αντιμετωπίζουν ήδη πολλές περιβαλλοντικές καταστροφές λόγω της κλιματικής κρίσης, αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την ‘αργή’ παραγωγή και με τις ηθικές αξίες σε πολλούς τομείς, ειδικά στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και του φαγητού. Μερικές πολιτιστικές γνώσεις και τεχνικές είναι στα πρόθυρα να ξεχαστούν. Επομένως, με την φράση “καθαρή” φύση υπονοείται επίσης και η έννοια “γόνιμη” φύση.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, επίσης, ότι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους που χρησιμοποιούν οι μάρκες γρήγορης μόδας ώστε να κρατουν “χαμηλές” τις τιμές τους είναι η λεγόμενη “παραγωγή αποθεμάτων” σε μεγάλες ποσότητες. Η παραγωγή αυτή έχει ως αποτέλεσμα η διευρυμένη κλίμακα παραγωγής να αντιπροσωπεύει μια στερεότυπη και μηχανοποιημένη διαδικασία, σε αντίθεση με μια χειροποίητη διαδικασία παραγωγής η οποία γίνεται από έναν εξειδικευμένο ράφτη, για παράδειγμα. Αυτό όμως προκαλεί την εξαφάνιση της τοπικής παραγωγής. Αυτή η εξαφάνιση της τοπικής παραγωγής στη Λατινική Αμερική προκαλεί μεγάλα ποσοστά ανεργίας και τον “θάνατο” της παράδοσης και του πολιτισμού. Η “υπερβολική παραγωγή αποθεμάτων” προκαλεί επίσης “υπερκατανάλωση”, στον κίνδυνο της οποίας εκτίθενται οι φυσικοί πόροι του πλανήτη. Από αυτή την άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, έχοντας ως πρότυπο τους παραγωγούς στη Λατινική Αμερική (με την εμπειρία τους στις παραδοσιακές και ‘αργές’ πρακτικές παραγωγής), θα ήταν ίσως σκόπιμο για την υπόλοιπη ανθρωπότητα να στραφεί σε πρακτικές πιο απλές και μόνο σε ό,τι χρειάζεται, ώστε να εξασφαλίσει την συνέχιση της.
Συνοψίζοντας, πώς μπορούμε να τηρήσουμε, όπως οι παραγωγοί της Λατινικής Αμερικής, τις αξίες της βιωσιμότητας και της αργής μόδας;
Με την “επιστροφή” στις τοπικές και γηγενείς πηγές ανάπτυξης και με τον ενστερνισμό των παραδοσιακών πολιτιστικών στοιχείων μόδας.
Με την παροχή των απαραίτητων προϋπολογισμών για την τοπική παραγωγή, με την προετοιμασία προγραμμάτων για την ενθάρρυνση της παραδοσιακής και αργής παραγωγής, την επιτάχυνση και την τυποποίηση των διαδικασιών πιστοποίησης βιώσιμων πρακτικών και τη ρύθμιση προγραμμάτων κατάρτισης.
Με τη δημιουργία μιας βιώσιμης αλυσίδα εφοδιασμού προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα τοπικά και εγχώρια προϊόντα διατίθενται στη διεθνή αγορά.
Με την ανάπτυξη τεχνολογικών πλατφορμών για την χρήση βιώσιμων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ώστε να μην μείνουμε πίσω σε σχέση με τις τάσεις του 21ου αιώνα (η Νεολαία των Άνδεων παρουσιάζει σημαντικές δυνατότητες σχετικά με αυτό).
Κλείσιμο-Τελευταίες σκέψεις
Είναι σημαντικό να διευρύνουμε την “συμπεριληπτική” μας κατανόηση κατά την αξιολόγηση ρούχων τα οποία παράγονται ηθικά και βιώσιμα. Η βιώσιμη μόδα περιλαμβάνει ένα δίκαιο περιβάλλον εργασίας, ασφαλείς χώρους εργασίας, τοπικούς παραγωγούς και βιοτεχνική εργασία, οργανικά και φυσικά υλικά στην τιμολόγησή της. Επομένως, σε αντίθεση με τους παραγωγούς γρήγορης μόδας, η βιώσιμη μόδα δίνει προσοχή στην αξιοπρέπεια, την ασφάλεια, την ανταμοιβή των εργαζομένων, την ποιοτική και πιστοποιημένη παραγωγή, την μέγιστη ποιότητα που μπορεί να εξασφαλιστεί για ένα ρούχο και ότι αυτό το ρούχο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολύ καιρό.
Όταν αποφασίζουμε να ενσωματωθούμε σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε το “πραγματικό” κόστος των προϊόντων μας. Για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε ότι η πρώτη ματιά στο καρτελάκι με την τιμή συνήθως μπερδεύει πολλά άτομα και οδηγεί σε μια προκατειλημμένη προσέγγιση απέναντι στην αξία της βιώσιμης μόδας. Μπορούμε να συμφωνήσουμε άλλωστε ότι η αγορά ενός νέου ρούχου σήμερα είναι περισσότερο προνόμιο παρά ανάγκη, ανεξάρτητα από το πόσο συχνά το κάνουμε ή το πόσα ξοδεύουμε για να το αγοράσουμε. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχοντας ένα τέτοιο προνόμιο στον κόσμο της μόδας απαιτεί να σκεφτόμαστε πρώτα τον εαυτό μας. Έτσι, αναμφίβολα, η εποχή της κατανάλωσης στην οποία ζούμε προκαλεί και συνεχίζει να προκαλεί τεράστιες περιβαλλοντικές καταστροφές, καθώς επιτρέπει γρήγορη πρόσβαση σε προϊόντα. Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ να εντάξουμε τις βιώσιμες εναλλακτικές στη ζωή μας.
Η παραδοσιακή και βιώσιμη προσέγγιση στη μόδα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής επηρεάζει μάρκες και πρωτοβουλίες να παραμείνουν οικολογικές, ακόμη κι αν παράγονται μαζικά. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες παγκόσμιες μάρκες μπορούν επίσης να πειραματιστούν με τις πρακτικές παραγωγής μόδας που είναι χαρακτηριστικές της Λατινικής Αμερικής. Με αυτόν τον τρόπο, οι υδάτινοι πόροι δεν θα μολύνονται, η υγεία κάθε έμβιου όντος δεν θα διακινδυνεύει, θα δημιουργηθεί εργασιακή απασχόληση με την ενθάρρυνση της τοπικής παραγωγής, πολιτισμοί σε ευάλωτες θέσεις δεν θα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο απορρόφησης, και η αξία των εργαζομένων θα εκτιμάται. Αν έστω μία από τις πρακτικές βιώσιμης και ‘αργής’ μόδας της Λατινικής Αμερικής εφαρμοζόταν από κάθε χώρα παγκοσμίως, θα είχαμε ένα πολύ καλύτερο μέλλον μπροστά μας.
Και τέλος, ας μην ξεχνάμε:
#ThereIsNoPlanetB! (#ΔενΥπάρχειΠλανήτηςΒ!)\